Þjóðaratkvæðagreiðslur

Það er afleitt að þingið skuli ekki vera búið fyrir mörgum árum að setja lög um þjóðaratkvæðagreiðslur.  Þetta hefði átt að gera strax í kjölfar synjunar Forseta Íslands á fjölmiðlalögunum árið 2004.   Mín skoðun er að það þurfi að vera hæfileg blanda af þingi og þjóð sem farið getur fram á þjóðaratkvæðagreiðslu.  Menn þurfi að setja viss viðmiðunarmörk sem helst vinni saman.  Þannig var t.d. nú varðandi Icesave málið að 30 af 63 þingmönnum greiddu atkvæði með tillögu um þjóðaratkvæðagreiðslu.  Það hlýtur að vera áberandi og ábyrgt hlutfall þingmanna (47,6%).  Síðan var sá undirskriftalisti sem InDefence hópurinn afhenti að morgni 2.janúar kominn í rúm 56 þúsund gild nöfn sem jafngilti um 23,3% kosningabærra manna sem aftur er u.þ.b. 27% af þeim sem í venjulegum Alþingiskosningum myndu taka þátt.  Eftir að listinn var afhentur hélt jafnt og þétt áfram að fjölga á listanum.  Svona mikill fjöldi kjósenda hlýtur að skipta máli.   Ákvörðun Forseta Íslands í ljósi ofangreindra atriða var því mjög eðlileg.En eftir situr að ekki hafa verið sett lög um þetta.  Báðar tillögur sem liggja fyrir Alþingi er stórgallaðar að þessu leiti.  Ég tel að dæmi eins og núna varðandi lögin frá 30.desember s.l., eigi í öllum tilfellum að falla innan þess ramma sem ætlast þarf til að sé til staðar svo skilyrði þjóðaratkvæðagreiðslu séu til staðar.   En að ætlast til þess að annað hvort 1/3 hluti þingmanna eða 10% þjóðarinnar óski eftir þessu eru röng hlutföll.  Með slíku fyrirkomulagi gætu t.d. þingmenn Sjálfstæðisflokksins (miðað við venjulegt kjörfylgi) sí og æ krafist þjóðaratkvæðagreiðslu svo dæmi sé nefnt.Þetta mætti vera svona:  Ef yfir 40% þingmanna greiðir atkvæði með þjóðaratkvæðagreiðslu og jafnframt undirriti 20% kosningabærra manna áskorun um að tiltekið mál fari í þjóðaratkvæðagreiðslu þá skuli verða við þeirri áskorun.  Einnig geti 25% kosningabærra manna óskað eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um tiltekin frumvörp Alþingis, þrátt fyrir að ekki hafi komið fram tillaga um þjóðaratkvæðagreiðslu á Alþingi.Gera þarf síðan ákveðnar kröfur til þess hvernig áskorun almennings skuli framkvæmd, þ.e. rafrænir listar þurfa að vera gallalausir að því leiti til að ekki sé hægt að skrá ólöglegar kennitölur, ekki fólki undir kosningaaldri og að menn geti ekki skráð mikinn fjölda í hverri tölvu.  Best væri að skoða fyrirkomulag eins og að kjósa á grundvelli lykilorða sem menn fá sent í heimabanka eða geta látið senda sér sérstaklega hafi þeir ekki aðgang að heimabanka.  Slík skoðunarkönnum eða netkosning myndi því vera mjög áreiðanleg.Samhliða þessu væri eðlilegt að færa kosninguna sjálfa frá því gamaldagskerfi að þurfa að fara á kjörstað til þess að kjósa og gefa mönnum í það minnsta kost á að gera kosið rafrænt fyrir þá sem það vilja og staðfesta kosninguna sína í gegnum eitthvað öruggt kerfi eins og heimabankana (auðkennislyklana) eða út frá lykilorðum sem aðeins væri hægt að nálgast á mjög öruggann máta. 

Athugasemdir

[Axel Þór Kolbeinsson, 6.1.2010 kl. 12:26]

Áhugaverðar hugmyndir hjá þér.  40% þingmanna er nokkuð eðlilegt hlutfall, en einfalldast að mínu mati væri að miða við 25 þingmenn eða fleiri (39,7%).  Varðandi undirskriftir almennings vildi ég sjá hlutföllin lægri eða 15% og 20%.

[Jón Óskarsson, 6.1.2010 kl. 12:51]

Takk fyrir það.   Hugmynd mín um hlutföllin eru auðvitað eitthvað sem menn geta skoðað fram og til baka en varðandi fjölda þingmanna þá þarf að tryggja það að fjöldinn sé yfir því sem ætla má að einn flokkur geti fengið í kosningum án þess að vera hreinlega kominn í meirihluta.  Þess vegna þarf talan að vera um eða yfir 40% og t.d. eru sögulegar staðreyndir þær að Sjálfstæðisflokkurinn hefur fengið 26 þingmenn sem jafngildir um 41,3% þingmanna.  Það væri óæskileg staða á Alþingi að einn flokkur sem væri í stjórnarandstöðu en hefði þennan þingstyrk hefði í leiðinni það vald að geta stoppað mál.

Varðandi tæknileg atriði þá væri snjallt að kjósa í þjóðaratkvæðagreiðslum í gengum vef Ríkisskattstjóra (skattur.is) þar sem bætt væri við einum lið í lykilorðum og þau lykilorð notuð sérstaklega fyrir rafrænar kosningar. 

Þetta gætu síðan bæði sveitarstjórnir sem og Alþingi nýtt í kosningum um tiltekin mál og jafnvel auk þess fært með tímanum Alþingis-, sveitarstjórna- og forsetakosningar yfir í þetta form.   Auðvelt ætti tæknilega að vera að koma því svo fyrir að þó einhverjir vildu kjósa í slíkum kosningum samkvæmt "gamla laginu" að kjörstjórnir gætu á rafrænan hátt séð hvort viðkomandi hafi nýtt atkvæðisrétt sinn og jafnframt hakað viðkomandi út á kjörstað.  Á kjörstað yrði að sjálfsögðu til staðar rafrænn búnaður til að kjósa.  Svona fyrirkomulag myndi spara stórfé.

Skoðunarkannanir, undirskrifalistar, netkosning eða áskorun í öðru formi þyrfti hins vegar að mínu mati að fara fram á öðrum vettvangi rafrænt, en samt á tryggan hátt þannig að ekki leiki vafi á trúverðugleika.

[Axel Þór Kolbeinsson, 22.1.2010 kl. 10:46]

Ef flokkur er með 26 þingmenn er líklegast að hann sé í stjórn.  Frá 1963 hefur enginn flokkur í stjórnarandstöðu verið með fleiri þingmenn en 22.

[Jón Óskarsson, 23.1.2010 kl. 11:58]

Það er ekkert gefið að þó flokkur fái 26 þingmenn í kosningum að hann lendi í stjórn (þó svo það ætti að vera meginreglan).  Hinir flokkarnir fá við slíkar aðstæður 37 þingmenn samtals og þurfa ekki að vera í vandræðum með að mynda meirihlutastjórn.  Ef hlutfall þingmanna sem geta krafist þjóðaratkvæðagreiðslu er haft of lágt þá gæti einn flokkur þess vegna haldið Alþingi í gíslingu og gert það óstarfhæft með sífelldum kröfum um þjóðaratkvæði.   Við slíkar ímyndaðar aðstæður væri verið að misnota þetta ákvæði en ekki verið að hugsa um lýðræði.